Architektura Hal

Hale Targowe w Gdyni, zostały wzniesione w latach 1935-1938 wg projektu duetu architektów Jerzego Müllera oraz Stefana Reychmana. Obiekt już w momencie budowy uznano za dzieło wybitne, szeroko rozpisując się o koncepcji architektonicznej, zaawansowanej technologicznie konstrukcji oraz stronie funkcjonalnej rozwiązań. Otwarcie Hal Targowych w listopadzie 1937 r. było tematem wielu publikacji w prasowych, zarówno w wydaniach lokalnych ("Kurier Gdyński"), ogólnopolskich magazynach ilustrowanych oraz periodykach branżowych - "Architektura i Budownictwo" nr 4/5 s. 154-157. 1938 r.

Współcześnie, wielu badaczy i ekspertów architektury międzywojennej, zgodnie uważa obiekt gdyńskich hal za jeden z najlepszych przykładów realizacji w nurcie konstruktywizmu, prawdziwą perłę polskiej architektury modernizmu międzywojennego.

Na kompleks historycznych hal targowych, układających się w kształt litery "L", składają się - najbardziej charakterystyczna hala owocowo-warzywna, prostopadle z nią połączona wyraźnie niższa hala mięsna oraz osobna, trzecia hala rybna, stanowiąca stylistyczne i urbanistyczne continuum hali mięsnej.

Wyróżniającą się cechą zespołu hal targowych, jest oryginalna bryła hali głównej, nazywanej także halą łukową, ze względu na jej paraboliczny dach zawieszony na 9-ciu stalowych więzarach oraz przeszklone szczytowe ściany konstrukcji. Śmiałym i efektownym rozwiązaniem są rozmieszczone pomiędzy stalowymi filarami, okna dachowe, dopasowane kształtem do parabolicznej konstrukcji. Dzięki takiemu rozwiązaniu, wnętrze hali wypełnia silne, naturalne światło dzienne, zaś promienie słoneczne w dni bezchmurne, docierają praktycznie do każdego miejsca. Imponująca kubatura hali, w połączeniu z naturalną wentylacją systemu uchylanych okien oraz szerokimi pasażami komunikacyjnymi, decydowały o jej wysokich walorach użytkowych, zarówno dla sprzedawców, jak i klientów.

Nowoczesne chłodnie dla nabiału, mięsa i ryb, a także miejsca do rozbioru mięsa, umieszczono w części podziemnej, skomunikowanej windami towarowymi z poziomem handlowym. Kształt zewnętrzny zespołu hal tworzył naturalną przestrzeń dla tradycyjnego bazaru, w tym sprzedaży kwiatów czy produktów rolnych prosto od ich producentów w czasie dni targowych. Warto zauważyć także przemyślane detale w rozwiązaniach małej architektury oraz wykończenia hal. Stelaże na rowery po obu stronach hal (!), przystanek linii autobusowych od obecnej ulicy 3 Maja, modernistyczny zegar i szyld z nazwą na ścianie szczytowej, czy chociażby skrzynki na listy umieszczone ze względu na wygodę klientów bezpośrednio przy wejściu głównym. Zespół hal był także znakomicie zaplanowany ze względów urbanistycznych. Położenie na styku miasta z portem, w niewielkiej odległości od dworca kolejowego PKP, banku (Państwowy Bank Rolny), Sądu Rejonowego, a także pomiędzy ważnymi arteriami drogowymi, gwarantowało efektywne rozwiązanie komunikacyjne.

Architekci gdyńscy zrealizowali odważny, nowoczesny projekt, w efekcie powstał obiekt nieomal genialny, który śmiało mógł konkurować z najlepszymi podobnymi rozwiązaniami w Europie i na świecie w drugiej połowie lat 30. Hale wytrzymały także próbę czasu i chociaż w obecnej koncepcji funkcjonalnej dokonano wielu, nie zawsze udanych ingerencji, to jego walory merkantylne oraz jako miejsca ważnego społecznie, pozostają wciąż istotne dla miasta i jego mieszkańców.

Wybrane wydarzenia z historii hal targowych:

• wybuch drugiej wojny światowej sprawił, że cieszono się  nią zaledwie półtora roku, bowiem Niemcy przeznaczyli pomieszczenia hali na magazyny części i elementów konstrukcyjnych samolotów. Po opuszczeniu Gdyni przez Niemców halę przez kilka miesięcy zajmowali Rosjanie.
• W niedługim czasie po wyzwoleniu Gdyni hala bardzo szybko rozpoczęła kontynuację swojej pierwotnej działalności. W maju 1945 roku wydano pierwsze zezwolenie na prowadzenie hurtu owocowego i warzyw. Z czasem w sprzedaży zaczęły pojawiać się inne asortymenty, w tym zachodnia odzież przywożona na statkach przez marynarzy i rybaków, co przyśpieszyło rozwój handlu.
• W późniejszych latach halę poddano gruntownej modernizacji, a wolne tereny zostały zagospodarowane i zadaszone. Ze względu na swoje walory konstrukcyjne i architektoniczne w 1983 roku Hala Targowa w Gdyni została wpisana do rejestrów zabytków.
• W 2012 r. wyremontowano dach w Hali Łukowej. Zamontowane zostały m.in. specjalne okna oddymiające, nowe pokrycie z blachy cynkowo-tytanowej oraz kominki wentylacyjne.
  Rozpoczął działanie nowy system odprowadzania wody z dachu, a na niskich przybudówkach pojawiło się także pokrycie z papy termozgrzewalnej.
• W styczniu 2013 r., na podstawie zarządzenia Prezydenta Miasta Gdyni z dnia 11 września 2012 r., zarządzanie nad Zespołem Miejskich Hal Targowych przejęła Administracja Budynków Komunalnych Nr 4, Zakład Budżetowy w Gdyni.

źródła:

• "Świątynie handlu" Małgorzata Omilanowska podtytuł: "Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej". wydawca Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004 r.
• "Architektura i Budownictwo" nr 4/5 s. 154-157.
• "Gdynia miasto dwudziestolecia międzywojennego, urbanistyka i architektura" Maria Jolanta Sołtysik, wydawnictwo PWN 1993 r.